Politechnika Krakowska i Miejskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania w Krakowie zaczynają nowy projekt pn. „Altana przyszłości”. W jego ramach studenci Politechniki – wspólnie z ekspertami z uczelni oraz specjalistami z MPO – wezmą na warsztat altany i wiaty śmietnikowe. W Krakowie to aż 15 tysięcy punktów odbioru odpadów. Codziennie odbieranych z nich jest 24 tysiące pojemników z odpadami, każdy o wadze nawet 200-300 kg. Aż tyle, bo przeciętny krakowian już teraz produkuje średnio blisko pół tony śmieci rocznie, a prognozy wskazują, że ilość wszystkich podwawelskich odpadów będzie systematycznie rosła. Altany śmietnikowe to kluczowy, pierwszy element skomplikowanego procesu gospodarowania odpadami w mieście. Tymczasem w Krakowie często są one niefunkcjonalne i dla mieszkańców, i dla służb komunalnych. Dlatego studenci Politechniki wspólnie ze specjalistami w zakresie gospodarki odpadami, architektury krajobrazu i transportu chcą pomóc w ich zmianie. Stworzą kompleksowe projekty modelowych altan, by pokazać jak rewitalizować istniejące już przestrzenie do odbioru odpadów i lepiej projektować nowe (w nowych budynkach i osiedlach). – Trzeba planować je tak, by pomagały mieszkańcom miasta w segregacji odpadów, były czyste i dobrze zorganizowane, nie odstraszały bałaganem i odorem, a służbom komunalnym ułatwiały odbiór śmieci i ich dalsze przetwarzanie – mówi prof. Agnieszka Generowicz, ekspertka z Politechniki Krakowskiej, koordynatorka naukowa projektu „Altana przyszłości”.
Młodzi inżynierowe popatrzą na problem u źródła
To kolejna wspólna inicjatywa Politechniki Krakowskiej i MPO w ciągu ostatnich lat. – W projekcie „Altana przyszłości” bardzo mocny będzie głos młodych ludzi. W działania dla czystego Krakowa i jego mieszkańców zaangażowani będą szczególnie aktywni i twórczy studenci Politechniki Krakowskiej, skoncentrowani wokół FutureLab-a czyli studenckiego laboratorium innowacji. Cieszymy się, że dzięki współpracy z MPO stworzyliśmy im okazję do praktykowania tego co najważniejsze w zawodzie inżyniera – mogą swoją wiedzą, umiejętnościami, pomysłami pomóc w rozwiązaniu konkretnego problemu społecznego – mówi prof. Andrzej Szarata, rektor Politechniki. – Projekt „Altana przyszłości to tym cenniejszy inżynierski poligon, że dotyka naszej wspólnej troski – o czyste środowisko i służące mu inteligentne zarządzanie zasobami miast. Wobec rosnących wyzwań, często takich, które sami – jako nierozważni użytkownicy – generujemy środowisku, ważny jest też aspekt edukacyjny tej inicjatywy. Zarówno dla naszych wychowanków, mieszkańców Krakowa, jak i dla tych, którzy skorzystają z rozwiązań, zaproponowanych przez studentów i specjalistów.
 |
 |
 |
Potrzeba zainicjowania w Krakowie działań dedykowanych miejscom odbioru odpadów wynikła z analiz i doświadczeń ekspertów MPO Kraków, zajmujących się organizacją tego procesu w mieście. – Altany i wiaty śmietnikowe są na początku łańcucha gospodarki odpadami. Nikt nie zwraca na nie uwagi, kiedy odpady są gromadzone i wywożone w najwyższych standardach. Gdy korzystanie z nich rodzi uciążliwości i dla mieszkańców, i dla służb komunalnych – może to niekorzystnie wpływać na cały zintegrowany system gospodarowania odpadami komunalnymi i podnosić jego koszty – środowiskowe i ekonomiczne – mówi Henryk Kultys, prezes Miejskiego Przedsiębiorstwa Oczyszczania w Krakowie. – Nieprawidłowo funkcjonujące miejsca gromadzenia odpadów mogą zniechęcać mieszkańców do segregacji czy ogólnie dbania o czystość przestrzeni wspólnej. A przez to utrudniać gospodarkę odpadami, w tym tak ważne jej etapy jak przygotowanie odpadów do ponownego użycia, recykling, a w finale ograniczenie składowania odpadów. Mamy nadzieję, że wspólnie ze studentami i ekspertami Politechniki wypracujemy uniwersalne rozwiązania przyszłości.
Modelowa altana dla czystego Krakowa i wygody mieszkańców
Projekt pn. „ALTANA PRZYSZŁOŚCI – modelowy przykład lokalizacji i budowy wiaty śmietnikowej” połączy interdyscyplinarne kompetencje studentów i ekspertów Wydziałów: Inżynierii Środowiska i Energetyki, Inżynierii Lądowej i Architektury Politechniki Krakowskiej oraz potrzeby mieszkańców Krakowa i odbierającego odpady komunalne krakowskiego MPO Sp. z o.o. Jakie zadania stoją przed studenckimi zespołami? – Multidyscyplinarne grupy studenckich innowatorów – pod kierunkiem ekspertów z uczelni i specjalistów z MPO – przeanalizują miejsca odbioru odpadów od mieszkańców Krakowa, firm czy instytucji. Przyjrzą się konkretnym, rodzącym problemy w użytkowaniu przykładom krakowskich wiat na odpady i – na tej bazie – stworzą modelowe projekty altan śmietnikowych dla różnych lokalizacji i różnych potrzeb – wspólnot mieszkaniowych, instytucji i indywidualnych gospodarstw. Wskażą modelowe rozwiązania w zakresie lokalizacji, projektowania i budowy wiat, które mogą stać się wytycznymi dla deweloperów, wspólnot mieszkaniowych, administratorów i zarządców nieruchomości oraz wszystkich, którym zależy na estetyce i proekologicznych rozwiązaniach dla naszego miasta – wyjaśnia prof. Agnieszka Generowicz z Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki.
 |
 |
 |
Wzorcowe wytyczne, wypracowane w ciągu dwóch miesięcy prac studentów i ekspertów PK i MPO, posłużą do projektowania wiat śmietnikowych w nowych budynkach i osiedlach, ale też do rewitalizacji istniejących już w Krakowie punktów gromadzenia odpadów, w których mieszkańcy i służby komunalne napotykają na liczne trudności. Skala problemów związanych z nieprawidłowo usytuowanymi, zaprojektowanymi czy zorganizowanymi punktami odbioru odpadów w Krakowie jest spora. Odpowiada liczbom opisującym obecne i przyszłe wyzwania przed służbami komunalnymi. Szacuje się, że w Krakowie każdego dnia przebywa ok. 1,2 mln osób, a każda może produkować śmieci. MPO realizuje obecnie usługi dla 61 tys. podmiotów – osób i instytucji, które złożyły deklaracje z zapotrzebowaniem na odbiór odpadów. Codzienny proces ich odbioru z 15 tysięcy wiat jest obsługiwany przez 273 specjalistyczne pojazdy, z których każdy – by opróżnić 24 tysiące pojemników z odpadami – przejeżdża codziennie średnio 70-75 km. Kierowcy, często po zbyt wąskich drogach dojazdowych, operują pojazdami ważącymi razem z odpadami nawet 10-15 ton. Skala wyzwań nie będzie maleć. Prognozy wskazują, że ilość podwawelskich odpadów będzie systematycznie rosła – z obecnych 400 tys. ton rocznie do nawet 500 tysięcy ton w 2040 r.
Za wąsko, za daleko, za ciasno, za stromo
Niefunkcjonalne miejsca gromadzenia odpadów to uciążliwy problem w Krakowie – i dla mieszkańców, i dla służb komunalnych. Zdarza się, że wiaty są np. za małe, by umieścić w nim kilka wystarczająco dużych pojemników na różnego typu odpady (co grozi złą segregacją, złymi warunkami sanitarnymi, przepełnieniem pojemników i wysypywaniem się śmieci, ich zbieranie zaś wydłuża czas odbioru, powodując niepotrzebną emisję i hałas). Wiaty bywają sytuowane na końcu zbyt stromej lub zbyt długiej drogi, uciążliwej do pokonania dla mieszkańca czy pracowników MPO ciągnących pełny, 300-kilogramowy pojemnik. Miewają niewłaściwą (zbyt śliską lub zbyt chropowatą) nawierzchnię wewnątrz pomieszczenia. Problemy rodzą też np. zbyt wąska droga dojazdowa do nich, nieprzygotowana też pod względem nośności dla dużych i ciężkich samochodów MPO (co przy każdym odbiorze śmieci grozi niebezpieczeństwem dla mieszkańców, uszkodzeniem infrastruktury drogowej czy parkujących przy drodze aut, blokowaniem wyjazdu na dłuższy czas). Zdarza się też wręcz całkowite odcięcie miejsca odbioru odpadów od drogi dojazdowej. Każdorazowe wydobycie pojemnika – np. przez schody czy wąskie przejścia – z takich trudno dostępnych miejsc obarczone jest nie tylko trudnościami dla firmy obsługującej, możliwością kontuzji dla jej pracowników, czy groźbą uszkodzenia budynków, ale także uciążliwością dla mieszkańców (hałasem, stratami czasu czy ryzykiem zanieczyszczenia wspólnych przestrzeni).
 |
 |
 |
Oprócz aspektu praktycznego, jakim będzie stworzenie modelowych projektów altan śmietnikowych dla różnych przestrzeni i odbiorców, wspólne działania Politechniki Krakowskiej i MPO będą miały również charakter edukacyjny, pozwolą zrozumieć wyzwania zrównoważonego rozwoju obszarów zurbanizowanych, godząc aspekty: technologiczny, ekologiczny i społeczny.
Nowa etap współpracy PK i MPO
Inauguracja projektu "Altana przyszłości" połączona z konferencją prasową odbyła się 26 marca 2024 r. w siedzibie MPO z udziałem rektora PK prof. Andrzeja Szaraty, prezesa MPO Henryka Kultysa, mentorów z PK - prof. Agnieszki Generowicz z WIŚiE, dr hab. inż. arch. Katarzyny Hodor z WA, prof. PK. dr hab. inż. Mariusza Kiecia, prof. PK z WIL oraz dyrektor FutureLab PK Moniki Firlej. Projektem „Altana przyszłości” Politechnika i MPO kontynuują owocną współpracę badawczą i wdrożeniową, trwającą od wielu lat, przypieczętowaną formalnie w 2017 r. w celu prowadzenia badań zbieranych odpadów i czyszczenia ulic Krakowa m.in. w kontekście walki z zanieczyszczeniem powietrza. Dzięki tej współpracy jednostki miejskie udoskonaliły zasady sprzątania ulic, przy zwiększeniu świadomości i akceptacji mieszkańców. Na ten temat powstały dwa wspólne opracowania* naukowców PK i specjalistów MPO, z których korzystają też inne samorządy i służby komunalne w Polsce. - Obecnie podejmujemy działania dotyczące zagadnień odzysku, gromadzenia i odbioru odpadów od mieszkańców, wskazując jako element kluczowy systemu gospodarki odpadami komunalnymi połączenie zaangażowania społecznego (mieszkańców) z możliwościami technologicznymi i logistycznymi miasta. Od nich zależeć będą dalsze elementy przetwarzania i recyklingu, a także koszty gospodarki odpadami dla miasta i mieszkańców, oddziaływanie na środowisko czy gospodarkę przestrzenną, zmiany krajobrazu czy wreszcie budowanie satysfakcji z przynależności do lokalnej społeczności – podkreśla prof. Agnieszka Generowicz.
Odpady powstają przy każdym rodzaju działalności, a odpady komunalne, powstające przy okazji bytowania ludzi, stanowią 7-10 % wszystkich odpadów w UE, w tym w Polsce. To źródło surowców wtórnych, ale równocześnie zagrożenie emisją szkodliwych substancji. UE w swojej dyrektywie dostrzegła, że jest to jeden z najbardziej złożonych i różnorodnych strumieni odpadów, a sposób gospodarowania nim świadczy o jakości całego systemu gospodarowania odpadami w danym państwie.
* Generowicz A., Kryłów M., Kultys H., Natkaniec A., Sobczyk J., Ciećko P., Analiza zmian stanu środowiska miejskiego w wyniku czyszczenia i mycia ulic w wybranych strefach aglomeracji krakowskiej, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, ISBN 978-83-65991-67-6, Kraków, wyd. I (2019) i wydanie II poprawione 2020 oraz Generowicz A., Kultys H., Natkaniec A., Sobczyk J., Bator T., Organizacja i eksploatacja systemów letniego i zimowego utrzymania obszarów miejskich – poradnik technicznych, Wyd. Politechniki Krakowskiej, 2023, ISBN 978-83-67188-41-8.
(m)
Na głównym zdjęciu: Studenci Politechniki Krakowskiej z ekspertami z uczelni i MPO, mentorami w projekcie Altana przyszłości /Fot. Jan Zych